Spirituele trektocht naar Athos.

Otheo - 15 oktober 2023
Liselotte Anckaert

Samen met zeven anderen reisde Pieter Ruysschaert uit De Pinte naar het sacrale eiland Athos, waar alleen mannen zijn toegelaten.

We ontmoeten Pieter Ruysschaert daags voor een vader-zoonweekend in La ferme du bois-le-Comte in Orval. ‘Ik heb nog wat voorbereiding’, geeft de ondernemer toe, maar eenmaal hij over Athos begint te vertellen, speelt tijd geen rol meer. 

Athos is een Grieks schiereiland ten zuidoosten van Thessaloniki waar enkel mannen welkom zijn. Het eiland bestaat uit nauwelijks meer dan twintig orthodoxe kloosters, waar 2.200 monniken wonen, een aantal dat relatief constant blijft. Op het zuidelijkste punt bevindt zich de 2.033 meter hoge berg Athos.

‘Alles begon met een artikel over Athos in De Standaard, 26 jaar geleden’, herinnert Pieter zich als de dag van gisteren. ‘Om de een of andere reden was ik meteen gefascineerd door het mysterieuze eiland.

Zes maanden later zat alles in mijn leven muurvast. 

Mijn echtgenote en ik konden geen kinderen krijgen. Ook op professioneel vlak zat ik op een dood spoor. Zonder nadenken, belde ik het Pilgrim’s Office van Athos met de vraag om een ‘diamonitirion’ (een vierdaags pelgrimsvisum, nvdr) aan te schaffen. Niet vanzelfsprekend als je weet dat er dagelijks slechts honderd mannen worden toegelaten, onder wie negentig Grieken of orthodoxen en tien niet-orthodoxen. Aanvankelijk bleek er geen plaats, maar het lot bleek mij goed gezind. Een kwartier later belde de dame in kwestie terug met de boodschap dat er onverwacht een plek vrij was. Even later was ik in mijn eentje onderweg naar Athos, niet wetende wat me te wachten stond. Kort daarna kreeg mijn leven een volstrekt andere wending. Mijn echtgenote werd zwanger en ook mijn loopbaan kwam in een stroomversnelling. Toen beloofde ik mezelf ooit naar Athos terug te keren, maar dan samen met een groep mannen.’

En dus vertrok Pieter Ruysschaert, samen met Olivier Vaneeckhout, die mee instond voor de begeleiding, en zes andere mannen op 11 september naar Athos. ‘Even zag het ernaar uit dat het niet zou doorgaan. Tot anderhalve week vóór vertrek waren we nauwelijks zeker van onze logies in de kloosters.

In elk klooster op Athos mag je immers slechts één nacht verblijven.

Om op het eiland toeglaten te worden, moet je bovendien in het bezit zijn van een ‘diamonitirion’. De aanvraag kan tot drie maanden duren.

Voorbij de grens

Aangezien Athos op financieel vlak buiten de Europese Unie valt en bestuurd wordt door het Oecumenisch patriarchaat van Constantinopel in Istanbul moet je op het eiland zelf ook letterlijk een grens over. 

‘Een ideale plek om even na te denken over de figuurlijke grenzen in je leven.’

‘Eenmaal voorbij die grens kom je als het ware in de middeleeuwen terecht. Op Athos zijn er immers geen hotels en restaurants en amper wegen. Ook de tijd verschilt er van de onze. Gezien het eiland de Juliaanse kalender volgt, loopt die dertien dagen achter op de Gregoriaanse. Bovendien wordt de Byzantijnse tijd aangehouden, wat betekent dat het 0:00 uur is bij zonsondergang.’

Op Athos wordt iedere bezoeker behandeld als een pelgrim. ‘In elk klooster krijgen we ontbijt, avondmaal en een bed. Het avondmaal vind plaats in stilte, samen met de monniken in een gedeelde refter, vaak met heel wat fresco's. Werkelijk prachtig.’

‘Hoewel op Athos enkel mannen toegelaten zijn, ademt het eiland een en al vrouwelijkheid uit’, vervolgt Pieter. ‘Het eiland is namelijk toegewijd aan Maria, die er tijdens een van haar reizen halt zou hebben gehouden.’ En dus stond de groep mannen niet enkel stil bij hun spiritualiteit, maar ook bij hun vrouwelijkheid.

‘Ieder van ons heeft in zich mannelijke en vrouwelijke kwaliteiten. De balans tussen beide polen is bij iedereen anders en toch voortdurend in beweging.’

‘Net zoals vrouwen hun mannelijkheid omarmen - denken we maar aan de emancipatie van de vrouw - is het voor mannen belangrijk de vrouwelijke dimensie in zichzelf te ontdekken en toe te laten. En dan heb ik het over hun kwetsbaarheid en het openstaan voor en integreren van vrouwelijke waarden, zoals ontvankelijkheid, intuïtie, gevoelens en hart-energie.

Ook de Kerk heeft toekomst in zover zij bereid is het vrouwelijke te omarmen. 

Ook al is de Kerk in crisis, er ligt een prachtige toekomst voor de Kerk in zover zij bereid is om zich open te stellen voor vrouwen en het vrouwelijke. Door de ontwikkeling van een spiritualiteit die niet dwingend is, maar openheid laat voor datgene wat ons overstijgt en we niet kunnen bevatten, voorbij elke vorm van controle en macht. De grote zoektocht in mindfulness, yoga, meditatie en allerlei vormen van oosterse spiritualiteit zijn vrouwelijke vormen die mensen buiten de Kerk zoeken. En exact in die vrouwelijke kernkwaliteiten ligt voor de Kerk een grote toekomst: luisteren, ontvangen, voelen wat echt leeft en hierop in kwetsbaarheid en in dialoog een nieuw verhaal schrijven.

Behalve voor het bijwonen van orthodoxe vieringen maakte de groep mannen ook tijd voor gebed. ‘Ieder op zijn eigen manier. Met de woorden, de taal, die men ter beschikking heeft. Sommigen herinnerden zich het Onzevader of Weesgegroet. Anderen hadden even tijd nodig om een taal te zoeken die vandaag bij hen past. Zo raadpleegde een zakenman het internet, waarna hij een steen vond die zijn 'bidsteen' werd. Toen hij die in een van de kloosters was vergeten, zijn we met zijn allen teruggekeerd om die te gaan halen.

Voor mij gaat bidden gepaard met uit handen geven en nederigheid.

Nederigheid is niet jezelf klein houden, maar je bewust zijn van iets wat ons als mens overstijgt en wat we met ons verstand niet kunnen bevatten. Bidden is dan daarmee contact maken. En rituelen helpen ons daarbij. Ze zijn een manier om het onnoembare taal en vorm te geven.’

Eenmaal terug thuis is de reis niet voorbij.

‘Niet dat er na afloop van de deelnemers nog iets verwacht wordt’, verduidelijkt Pieter. ‘Maar de talrijke nieuwe inzichten en beklijvende ervaringen zinderen hoe dan ook na en bepalen voor sommigen zelfs de rest van hun leven. Ook voor mij is en blijft Athos a life-changing experience.

Met Olivier heb ik beslist dat we vanaf nu 2 maal per jaar naar Athos trekken met een groep van 6 pelgrims. ‘Athos laat ons niet los’, lacht Pieter. ‘Athos is de plek waar spiritualiteit de aarde raakt.’

• Volgende pelgrimstocht naar Athos: van 18 tot 25 mei 2025.
  Plaats voor maximaal 6 mannen en deadline voor inschrijvingen 15 februari 2025.
  Meer info op Athos - het Europese Tibet